Дунё Марказий банклари 30 йил ичида илк бор АҚШ ғазначилик облигацияларидан кўра кўпроқ олтин сақламоқда

1996 йилдан бери илк марта хорижий марказий банклар олтинни АҚШ ғазначилик қимматли қоғозларидан кўпроқ сақлай бошлади. Бу дунё доллардан секин-аста узоқлашаётганини кўрсатиши мумкин.

Crescat Capital’нинг макростратеги Тави Коста бу воқеани тарихий лаҳза сифатида баҳолаб, “сўнгги йилларда кузатилган энг катта глобал қайта мувозанатлашувларнинг бошланиши” дея таъкидлади.

Марказий банкларнинг охирги уч йил ичидаги фаолияти бунга яққол мисол. 2022 йилда Марказий банклар 1 136 тонна олтин харид қилиб, 1950 йилдан бери рекорд даражага чиқишди. 2023 йилда ҳам бу кўрсаткичга жуда яқин натижа қайд этилди, атиги 6,2 тонна кам. Шу тариқа, кетма-кет уч йил давомида марказий банклар тарихда энг катта миқёсдаги олтин жамғаришни амалга оширди. Таққослаш учун, 2010 йилдан 2021 йилгача ўртача ҳар йили Марказий банклар захираларига атиги 473 тонна олтин қўшилган эди.

Олтин захиралари ортиб бораётган бир вақтда доллар захиралари пасаймоқда. 2024 йил бошига келиб, глобал валюта захираларида доллар улуши 57,8 фоизгача тушди. Бу 1994 йилдан бери энг паст даража. Сўнгги ўн йил ичида доллар улуши 7,3 фоизга қисқарди. Қиёслаш учун, 2002 йилда доллар улуши глобал захираларнинг 72 фоизини ташкил этган.

JPMorgan таҳлилчиларига кўра, бу доллардан воз кечиш тенденцияси олтин бозорида ўз аксини топмоқда. Уларнинг фикрича, олтин талабининг кучайиши долларнинг глобал захиралардаги мавқеини сиқиб чиқармоқда ва бу жараён олтин нархининг ўсишига туртки бермоқда. Ҳаттоки прогнозларга кўра, 2026 йил ўрталарига бориб, олтин нархи бир унция учун 4 минг долларгача кўтарилиши мумкин.

АҚШ ғазначилик қимматли қоғозларига талаб эса тобора камайиб бормоқда. Аналитиклар бу жараённи жиддий огоҳлантириш сифатида талқин қилмоқда.

Нега доллардан юз ўгирилмоқда?

Биринчи сабаб — АҚШ валютасининг сиёсий восита сифатида қўлланиши. Atlantic Cоунcилънинг таҳлилига кўра, санкция хавфидан чўчиётган ёки глобал молиявий инқироз эҳтимолидан ҳимояланмоқчи бўлган марказий банклар олтинни асосий “хавфсиз қўрғон” сифатида кўриб, уни катта ҳажмда сотиб олишмоқда.

Иккинчи сабаб — АҚШнинг фискал интизомсизлиги. Бу йил мамлакат қарзи 37 триллион доллардан ошди ва қарзнинг камайиши ҳақида ҳеч қандай белги йўқ. Бу эса бозор ишончини сусайтириб, давлат қимматли қоғозларига талабни пасайтирмоқда.

Таҳлилчи Артис Шепҳерд бунга “бозор томонидан ёқилган қизил чироқлар” дея изоҳ берди. Унинг таъкидлашича, облигациялар бозори АҚШ ҳукуматига аниқ сигнал бермоқда: ортиқча харажатлар ва сўнгги 80 йил давомида суиистеъмол қилинган “захира валютаси имтиёзи” энди секин-аста тугамоқда.