Moliyaviy yostiqcha nima va unga qanday ega boʻlish mumkin?
Kutilmagan holatlar yuzaga kelganda yoki rejalashtirilmagan xarajatlar paydo boʻlganda, moliyaviy yostiqchaga (zaxiraga) ega boʻlish qulaylik va iqtisodiy xavfsizlikni taʼminlaydi.
Pinkod.uz moliyaviy savodxonlikka oid maqolalarni eʼlon qilishda davom etadi. Bu safar moliyaviy yostiqcha oʻzi nima ekanligi, foydali tomonlari va unga qanday qilib ega boʻlish mumkinligi haqida soʻz yuritiladi.
Moliyaviy zaxira yoki yostiqcha nima?
Moliyaviy yostiqcha bu – kutilmagan xarajatlarni qoplash yoki daromad manbasi vaqtinchalik yoʻqolganda hayot sifatini saqlab qolish uchun jamgʻariladigan mablagʻdir. Odatda uning miqdori 3-6 oylik asosiy xarajatlarni qoplash uchun yetarli miqdorda saqlanadi. Misol uchun, uy-joy ijara yoki ipoteka toʻlovlari, kommunal xizmatlar, ovqatlanish, transport va sogʻliqni saqlash xarajatlari kabilar.
Moliyaviy yostiqchaning foydalari
| Vaziyat | Moliyaviy yostiqcha yordamidan foyda |
| Ishdan ayrilish | Daromad yoʻqotilganda asosiy xarajatlarni qoplaydi. |
| Sogʻliq bilan bogʻliq muammolar | Tibbiy xarajatlarni qoplash imkonini beradi. |
| Uy-joy taʼmirlash | Kutilmagan taʼmirlash ishlari uchun mablagʻ beradi. |
| Favqulodda vaziyatlar | Stressni kamaytiradi va tezkor yechim topadi. |
Oyiga 3 million soʻm asosiy xarajat qilinadi deb faraz qilinsa, quyidagi jadval moliyaviy yostiqcha uchun zarur miqdorni koʻrsatadi.
| Oylar soni | Hisob-kitob | Zarur mablagʻ |
| 3 oy | 3 * 3 000 000 | 9 000 000 soʻm |
| 6 oy | 6 * 3 000 000 | 18 000 000 soʻm |
Bu hisob-kitobga koʻra, 3-6 oylik asosiy xarajatlarni qoplash uchun 9-18 million soʻm atrofida pul jamgʻarish kerak boʻladi.
Moliyaviy yostiqchani qayerda saqlash kerak?
Moliyaviy yostiqchani saqlash joyini tanlashda xavfsizlik, qulaylik va likvidlikni (tezkor foydalanish imkoniyati) hisobga olish kerak.
1. Bank omonat hisobi
Bank omonat hisoblari moliyaviy yostiqchani saqlash uchun eng xavfsiz variantlardan biri hisoblanadi.
Afzalliklari:
- Xavfsizlik. Omonat hisoblari banklar tomonidan sugʻurtalanadi, bu pul xavfsizligini kafolatlaydi.
- Foiz daromadi. Bank hisobiga qoʻyilgan mablaqqa foiz hisoblanadi, bu zaxira mablagʻni koʻpaytirishga yordam beradi.
2. Kuchli valyutada saqlash (dollar, yevro va boshqalar)
Kurs oʻzgarishlaridan himoyalanish maqsadida zaxira mablagʻni chet el valyutasida ham saqlash mumkin.
Afzalliklari:
- Inflyatsiyadan himoya. Milliy valyuta qadrsizlanganda kuchli valyutada saqlangan mablagʻning qiymati saqlanib qoladi.
- Universallik. Valyutani boshqa maqsadlarda, xalqaro miqyosda ishlatish oson.
3. Oltin va qimmatbaho metallar
Oltin yoki boshqa qimmatbaho metallarni ishonchli moliyaviy zaxira sifatida koʻrish mumkin.
Afzalliklari:
- Barqarorlik. Oltin uzoq muddatda qiymatini yoʻqotmaydi.
- Xavfsizlik. Jismoniy shaklda saqlash imkoniyati mavjud.
Kamchiliklari:
- Saqlash xarajatlari yuqori boʻlishi mumkin (masalan, bank seyfi).
- Tezkor foydalanish imkoniyati cheklangan.
4. Naqd pul
Moliyaviy yostiqchaning bir qismini naqd pul shaklida saqlash ham foydali boʻlishi mumkin.
Afzalliklari:
- Favqulodda holatlar uchun qulay. Elektron tizimlar ishlamagan holatlarda naqd pul har doim qoʻl keladi.
- Oson foydalanish. Pulni yechish uchun bank ilovasiga kirish yoki bankka shaxsan borish shart emas.
Kamchiliklari:
- Xavfsizlik muammosi (oʻgʻirlik yoki ishlatib qoʻyish xavfi).
- Inflyatsiya sababli qiymatning pasayishi.
Tavsiya etilgan yondashuv
Moliyaviy yostiqchani saqlashda turli variantlarni birlashtirish eng maqbul yondashuv hisoblanadi. Masalan:
- 30% bank omonat hisobida.
- 30% oltin yoki boshqa qimmatbaho metallar shaklida.
- 20% naqd pul shaklida.
- 20% chet el valyutasida.
Izoh: mazkur taqsimot mutlaq tavsiyaviy xarakterga ega.
Qanday qilib moliyaviy yostiqchaga ega boʻlish mumkin?
- Byudjetni aniqlash. Bir oyda qancha xarajat qilinayotganini hisoblash asosida yostiqcha uchun kerakli miqdor belgilanadi.
- Daromaddan jamgʻarma ajratish. Har oyda daromadning kamida 10-20 foizini zaxira hisobiga ajratish tavsiya etiladi.
- Qoʻshimcha daromad olish yoʻllarini izlash. Qoʻshimcha ishlash orqali daromadni oshirib, yostiqchani tezroq shakllantirish mumkin.
- Zaxirani alohida saqlash. Moliyaviy yostiqcha mablagʻini odatiy hisobdan alohida, masalan, bank omonat hisobida saqlash tavsiya etiladi.
- Keraksiz xarajatlarni qisqartirish. Bu orqali jamgʻarma uchun koʻproq mablagʻ toʻplash mumkin.
Moliyaviy yostiqcha - bu faqatgina xavfsizlik chorasi emas, balki kelajakka kiritilgan muhim investitsiyadir. Uni shakllantirish orqali kutilmagan holatlarga tayyor boʻlish, hayot sifatini saqlab qolish va stressdan xalos boʻlish mumkin.
