Federal zaxira tizimi (Fed) jahon iqtisodiyotiga qanday taʼsir koʻrsatadi?
Fed AQSh iqtisodiyotining yuragi boʻlib, foiz stavkalarini boshqarish, inflyatsiyani nazorat qilish va moliyaviy barqarorlikni taʼminlash kabi muhim rollarni bajaradi. Fed’ning qarorlari global miqyosda aksiyalar, kriptovalyutalar va oltin bozorlariga qanday taʼsir qiladi?
Federal zaxira (Fed) oʻzi nima?
Fed’ning muhim vazifasi sogʻlom iqtisodiyotni rivojlantirish boʻlib, uning asosiy rollari quyidagilardan iborat:
- Inflyatsiyani nazorat qiladi, foiz stavkalarini belgilaydi va maksimal bandlikka erishishga intiladi.
- Banklarni kuzatib boradi va tartibga soladi, moliyaviy barqarorlikni taʼminlaydi.
- Banklar, AQSh hukumati va xorijiy tashkilotlar uchun “bankir” sifatida xizmat qiladi.
- Trendlarni tahlil qiladi va iqtisodiy qarorlar uchun prognozlar ishlab chiqadi.
Fed’ning boshqaruvi prezident tomonidan tayinlanadigan va Senat tomonidan tasdiqlanadigan yetti nafar boshqaruvchilar kengashi tomonidan amalga oshiriladi. Uning faoliyati 12 ta mintaqaviy Federal zaxira banklari orqali amalga oshadi va pul-kredit siyosatini shakllantirishda muhim rol oʻynaydi.
Fed raisi
Federal zaxira tizimining hozirgi raisi Jerom Pauell boʻlib, u 2018 yil fevraldan beri ushbu lavozimda ishlab keladi. Prezident Donald Tramp tomonidan tayinlangan va undan keyingi prezident Jo Bayden tomonidan qayta tasdiqlangan Pauell AQSh iqtisodiyotini COVID-19 pandemiyasi davridagi inqiroz, inflyatsiya oʻsishi va ishsizlik sharoitidan olib chiqishda muhim rol oʻynadi.
Fed tomonidan asosiy stavka eʼlon qilinishi paytida regulyator raisi press konferensiyada chiqish qiladi. U Fed’ning yuzi ekanligi, shuningdek, bu voqelik jahon iqtisodiyotida yangi tendensiyalarni belgilab berganligi tufayli Pauellning bayonotlari har doim dunyo hamjamiyati diqqat markazida boʻladi. Hazil tariqasida uning bayonotlari hattoki “eng qimmat salomlashish” deb ham ataladi.
Fed’ning taʼsiri: aksiya va kriptolardan tortib oltingacha
Fond birjalari
Fed foiz stavkalarini oʻzgartirganda aksiyalar bozori ularga sezilarli darajada reaksiya beradi. Past foiz stavkalari arzon kredit olish imkoniyatini yaratadi, bu esa odatda sarf-xarajatlarni va investitsiyalarni oshiradi – natijada aksiyalar qiymati koʻtariladi. Aksincha, stavkalar oshganda kompaniyalar va isteʼmolchilarning xarajatlari ortadi, bu esa bozorlarda sukunatni keltirib chiqarishi mumkin.
Federal zaxira tizimi qimmatli qogʻozlarni sotib olish yoki sotish orqali bozordagi likvidlikni boshqaradi. Koʻproq likvidlik aksiyalar qiymatini oshirishi mumkin, kamroq likvidlik esa aksincha, narxlarning pasayishiga olib keladi. Bu jarayon orqali Fed bozorning umumiy kayfiyatini shakllantiradi.
Kriptovalyutalar
Kriptovalyutalar, xususan, Bitcoin investorlarning xavf-xatar olishga tayyorligi bilan bogʻliqdir. Fed past stavkalarni qoʻllab-quvvatlash siyosatini amalga oshirganda, bu oʻzgaruvchan aktivlarga dadil investitsiyalarni ragʻbatlantiradi. Shu bilan birga, yuqori foiz stavkalari va qatʼiy siyosat xavf-xatarga tayyor investorlarni kamaytiradi va kripto bozorlarni sekinlashtiradi.
Kriptovalyutalar koʻp hollarda “raqamli oltin” sifatida qaraladi. Inflyatsiya oshganda va Fed qatʼiy choralar koʻrsatsa, kripto aktivlari ham oʻzgarishi mumkin, bu esa investorlar uchun yangi xavf yoki yangi imkoniyatlarni ochadi.
Oltin
Oltin noaniqlik va iqtisodiy qiyinchiliklar paytida oʻzining xavfsiz investitsiya sifatida jozibasini oshiradi. Fed iqtisodiy zaiflik yoki inflyatsiya xavfini tan olganda oltin qiymati koʻtarilishi mumkin, chunki u risklardan himoya qilish vositasi sifatida koʻriladi.
Aksiyalar yoki obligatsiyalardan farqli oʻlaroq, oltin dividend yoki foiz toʻlamaydi. Foiz stavkalari oshganda, oltinning jozibasi kamayadi, chunki alternativ investitsiyalar yuqori daromad keltirishi mumkin. Aksincha, stavkalar pasayganda, oltinning qiymati qayta tiklanib, jozibadorligi ortadi.
Mavzuga doir: 2025 yilda oltin narxi bilan nimalar sodir boʻladi?
Nega investorlar Fed’ni diqqat bilan kuzatadi?
Federal zaxira bozorlarni faqat harakatlantiribgina qolmay, balki ular uchun yangi yoʻnalish ham belgilaydi. Fond bozorlaridagi investorlar uchun Fed’ning siyosati oʻsish va kadrlar shakllanishiga bevosita taʼsir koʻrsatadi. Kriptovalyutaga investitsiya qilayotganlar esa Fed’ning harakatlari xavf-xatarlarga qanday taʼsir qilishini kuzatadi. Oltin investorlarida esa Fed’ning iqtisodiy pozitsiyasiga qarab, oltin bozoridagi xavfsizlik va barqarorlik darajasini baholash imkoniyati bor.
Foiz stavkasiga oid qarorlar, yengillashtiruvchi siyosat va Fed raisining bayonotlari markaziy bankni zamonaviy moliyaviy dunyoning yoʻnalish beruvchi kompasiga aylantirdi.
