Хитой аҳолиси кетма-кет учинчи йил ҳам камаймоқда
2024 йилда туғилиш даражаси бироз юқорилаган бўлса ҳам, мамлакат аҳолиси 1,39 миллионга камайди.
2024 йилда 60 ёшдан катта одамлар сони 310 миллиондан ошиб, умумий аҳолининг 22% ини ташкил этди. Бу кўрсаткич 2035 йилгача 400 миллионга етиши кутилмоқда.
Мутахассислар аҳолининг янада камайиши иқтисодиётга босим ўтказишидан, огоҳлантирмоқда.
Хитой аҳолиси 2024 йилда ҳам камайишда давом этмоқда, бу кетма-кет учинчи йил юз бераётган жараёндир. Бу ҳақида Reuters хабар берди.
Ушбу хавотирли тенденция демографик муаммоларнинг чуқурлашаётганини кўрсатади, чунки туғилишлар ўлимлар сонидан ўтиб кетмаяпти ва мамлакат ижтимоий ва иқтисодий манзарасида сезиларли ўзгаришлар кузатилмоқда.
2024 йилда аҳоли сони 1,408 миллиардга тушиб, ўтган йилга нисбатан 1,39 миллионга камайди. Туғилишлар даражаси бироз ошган бўлса-да, бу умумий камайишни қоплашга етарли бўлмади. Мутахассисларнинг огоҳлантиришича, тузилмавий муаммолар туфайли бу пасайиш суръати яқин йилларда янада тезлашиши мумкин.
Нега аҳоли камаймоқда?
“Битта бола” сиёсатининг узоқ муддатли таъсири
1980 йилдан 2015 йилгача амал қилган “битта бола” сиёсатининг таъсири ҳалигача сезилмоқда. Ушбу сиёсат туғилишлар даражасини кескин камайтириб, авлодлар ўртасида катта бўшлиқ қолдирди. Ушбу бўшлиқ сиёсат бекор қилинганидан кейин ҳам тўлдирилиши қийин бўлмоқда.
Урбанизация ва иқтисодий босимлар
Қишлоқ ҳудудларидан шаҳарларга тезкор кўчиш жараёни болаларни тарбиялашни тобора қимматлаштирмоқда. Юқори даражадаги болалар парвариши ва таълим харажатлари, уй-жой ва иш жойлари билан боғлиқ ноаниқликлар кўплаб ёш жуфтликларни оилани бошлашни кечиктиришга ёки бутунлай воз кечишга мажбур қилмоқда.
Сиёсий чоралар ва уларнинг таъсири
Аҳоли камайишини олдини олиш учун Хитой ҳукумати бир нечта ташаббусларни амалга оширмоқда:
Оила ҳақида ижобий қарашларни тарғиб қилиш. Университет ва коллежларда никоҳ ва оила қадриятлари бўйича курслар жорий қилинмоқда, бу орқали ёш авлодларни никоҳ ва ота-оналикни ижобий баҳолашга ундаш мақсад қилинган.
“Тўғри ёшда”ги никоҳни рағбатлантириш. Кампаниялар ва ҳукумат пропагандалари никоҳ ва оилани “мос ёшда” бошлаш муҳимлигини таъкидлашга қаратилган тарғиботни кучайтириш учун катта ресурсларни сафарбар қилмоқда.
Ушбу саъй-ҳаракатлар 2023 йилда никоҳлар сонининг 12,4% га кўпайишига олиб келган. COVID-19 пандемияси туфайли кечиктирилган никоҳлар ҳам ушбу кўрсаткичга таъсир қилган. Бу эса туғилишлар сонида бироз ўсишга олиб келди.
2024 йилда умумий туғилишлар сони 9,54 миллионни ташкил этди (2023 йилда 9,02 миллион бўлган), туғилиш коэффициенти эса 1,000 кишига нисбатан 6,77 га кўтарилди (2023 йилда 6,39 эди). Аммо демографларнинг фикрича, бу рақам 2025 йилда яна пасаяди.
Шу билан бирга, ўлим даражаси ҳам камаймоқда. 2023 йилда 11,1 миллион одам вафот этган бўлса, бу кўрсаткич 2024 йилда 10,93 миллионни ташкил этди.
Қариб бораётган аҳоли муаммоси
Хитойда қариб бораётган аҳоли ҳам жиддий муаммолардан бири ҳисобланади. 2024 йилда 60 ёшдан ошган аҳолининг сони 310 миллиондан ошиб, умумий аҳоли сонининг 22% ини ташкил этди. Бу кўрсаткич 2035 йилгача 400 миллионга етиши кутилмоқда.
Ишлайдиган ёшдаги инсонлар сони камайгани сабабли, қариб бораётган аҳолининг ижтимоий ресурсларга бўлган талаби тобора ортиб бормоқда. Хитой Фанлар академияси маълумотларига кўра, пенсия тизими 2035 йилга келиб маблағсиз қолиши хавфи бор, бу эса ҳукуматга нисбатан молиявий босимни янада кучайтиради.
Келажакда нима бўлади?
Хитойда аҳоли камайишини тўхтатиш билан боғлиқ муаммолар жуда мураккаб. Туғиш ёшидаги аёллар аср охиригача учдан икки қисмга камайиши прогноз қилинмоқда, бу эса муаммони янада чуқурлаштиради. Урбанизация ва иқтисодий босимларнинг ўсиши билан биргаликда, бу омиллар мамлакатнинг келажаги учун жиддий таҳдидларни юзага келтиради.
Мутахассислар инқирозни енгиллаштириш учун чуқур ислоҳотлар зарурлигини таъкидламоқда. Бунда гендер дискриминациясини йўқотиш, ижтимоий фаровонлик тизимларини кучайтириш ва яшаш харажатларини камайтириш каби кенг кўламли ўзгаришлар талаб этилади.
